ارزیابی از ماموریت نماینده ویژه اوباما در ۱۲کشور منطقه

Admin تعداد پستها : 160 تاريخ التسجيل : 2009-02-20

ایرنا/

’مارک گراسمن’ نماینده ویژه رییس جمهوری آمریکا در امور افغانستان و پاکستان، در حال انجام سفر دو هفته ای به ۱۲ کشور منطقه با هدف مقدمه چینی برای کنفرانس استانبول و بن دوم است؛ سفری که بایکوت خبری گسترده ای بر ابعاد آن سایه انداخته است . مارک گراسمن نماینده ویژه ‘باراک اوباما’ در امور افغانستان و پاکستان، در سفری دو هفته ای که از ۳۰ سپتامبر شروع شده و تا ۱۴ اکتبر (۲۲ – ۸ مهر ماه) ادامه دارد به مقصد ۱۲ کشور تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، قزاقستان و قرقیزستان از کشورهای حوزه آسیای مرکزی، قطر و امارات از کشورهای خلیج فارس، پاکستان، افغانستان و هند از آسیای جنوبی در کنار چین و ترکیه سفر کرد.

اخبار این سفر در رسانه ها منتشر نشد و سایت وزارت خارجه امریکا نیز تنها به نام کشورهای مقصد بسنده کرده است. به نظر می رسد بخش های بسیاری از این سفر سری و هدف اصلی گراسمن از این سفر زمینه چینی و کسب اجماع برای کنفرانس استانبول و بن دوم است که به ترتیب در ۲۰ نوامبر و ۵ دسامبر (۲۹ آبان و ۱۴ آذر) برگزار می شود.بخشی از ابعاد سری این سفر از شخصیت گراسمن نشات می گیرد. وی که یک یهودی امریکایی است به دیپلماتی ‘مشکوک و بدنام’ اما ‘توانا’ معروف است. مشکوک بودن و بدنامی وی به دلیل آن است که گراسمن هفت روز قبل از حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ با مقامات ‘آی اس آی’ پاکستان دیدار کرد و بعدها فاش شد که وی ۱۰۰ هزار دلار به مقامات آی اس آی داده است. برخی معتقدند که این هزینه به عاملین حادثه ۱۱ سپتامبر انتقال داده شد. ادامه….

دلیل دیگر بدنامی وی آن است که در سال ۲۰۰۷ به اتهام انتقال اطلاعات به آیپک (AIPAC) به دادگاه احضار شد. در مقابل توانایی گراسمن به دلیل آن است که در سال ۲۰۰۴ به عنوان یکی از برجسته ترین دیپلمات های امریکا از بوش پسر جایزه گرفت و در مقام معاون سیاسی وزارت خارجه خدمت نمود. اوضاع افغانستان پس از گذشت یک دهه از حمله امریکا به این کشور سبب شد گراسمن تور دیپلماتیک گسترده ای را آغاز کند.

اوضاع افغانستان پس از یک دهه اشغالگری

سفر مارک گراسمن به کشورهای موثر و متنفذ در اوضاع افغانستان در حالی صورت می گیرد که شرایط این کشور پس از یک دهه اشغال به شرح زیر است :

به لحاظ امنیتی گرچه پس از اشغال افغانستان توسط امریکا، نیروهای شورشی به جنوب رانده شدند اما پس از سال ۲۰۰۹ فعالیت این گروهها به مناطق شمالی گسترش یافته و شاخصه های امنیتی، سقوط دوباره را تجربه می کند تا جایی که ‘حامد کرزی’ رییس جمهوری افغانستان نیز از این حملات در امان نبوده و هفته گذشته طرح ترور وی خنثی شد.

دولت کابل همچنان متهم به ناکارآمدی و فساد است. همانطور که مقامات کابل اعلام کرده اند نیروهای خارجی در ناکارآمدی دولت، موثرند. تاکنون ۷۱۱ تن از نیروهای ائتلاف در افغانستان کشته شده اند این موضوع آشفتگی و نارضایتی را به داخل مرزهای ناتو انتقال می دهد. ضعف اقتصادی مشکل پا بر جای دیگری است که سبب شده افغانستان ۱۲۹ میلیون دلار دیگر از صندوق بین المللی پول وام بگیرد. اگر چه افغانستان به موضوعی چالشی برای دولتمردان امریکا تبدیل شده اما تا انتخابات ریاست جمهوری این کشور در سال ۲۰۱۲، افغانستان موضوعی است که هر یک از کاندیدای ریاست جمهوری می توانند روی آن مانور دهند و ‘باراک اوباما’ را به بی کفایتی متهم کرده و در نهایت نسخه ای انتخاباتی و عامه پسند برای این کشور بپیچند. بنابراین اوضاع نابسامان افغانستان سبب شده امریکایی ها پس از ۱۰ سال، تحرکات دیپلماتیک خود را وسیع تر نموده و تعداد کشورهای دخیل در حل چالش افغانستان را گسترش دهند.

نماینده ویژه اوباما در آسیای مرکزی

یکی از مقصد های مهم مارک گراسمن در سفر ۱۴ روزه، کشورهای آسیای مرکزی بود. وی در این سفر به تاجیکستان، قرقیزستان، قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان سفر کرد. برخی از این کشورها بطور مستقیم در اوضاع افغانستان موثرند و نسبت به دیگر کشورها از اولویت خاصی برای کابل برخوردارند. گروههای افراط در مناطق جنوبی ازبکستان و تاجیکستان سبب تقویت و انتقال نیرو و تسهیلات به گروههای شورشی افغانستان می شوند. در درجه دوم تمام این کشورها می توانند در ترانزیت کالا و تجهیزات نظامی به افغانستان موثر باشند. پس از سال ۲۰۰۹ و ناامنی راههای انتقال تجهیزات ناتو از بندر کراچی پاکستان به افغانستان، امریکایی ها راه دیگری را از طریق شمال افغانستان یعنی از کشورهای آسیای مرکزی پیشنهاد کردند که حتی با استقبال روسیه روبرو شد. قبل از تمرکز امریکا به آسیای مرکزی به عنوان مسیر ترانزیت، این پیشنهاد به جمهوری اسلامی ایران داده شد که جمهوری اسلامی بر اساس محاسبات امنیتی این پیشنهاد را رد کرد.

اهمیت دیگر کشورهای آسیای مرکزی برای امریکا آن است که می تواند در حیات خلوط مسکو به بازیگر فعال تبدیل شود و نقش کدخدای قدیمی آسیای مرکزی را کاهش دهد. به عبارتی بخشی از مشی امریکا، دور کردن این کشورها از روسیه است تا جایی که واشنگتن جنبه های شعاری خود یعنی ‘حقوق بشر’ را فراموش کرده و با محاسبات استراتژیک، روابط با ازبکستان را ارتقا می دهد. هدف دوم و سوم امریکا در آسیای مرکزی یعنی ایجاد یک مسیر ترانزیت به افغانستان و دور کردن کشورهای آسیای مرکزی از روسیه با برچسب ایده ‘جاده ابریشم جدید’ پیگیری می شود. این ایده توسط کشورهای آسیای مرکزی مورد استقبال قرار گرفته است و بخش مهمی از دستور کار گراسمن را تشکیل می دهد. این ایده می تواند نقش روسیه را در مبادلات اقتصادی استراتژیک منطقه کاهش دهد.

گراسمن در دیدار با مقامات آسیای مرکزی بر ثبات، امنیت و رونق در افغانستان تاکید کرد یعنی موضوعی که به عنوان منافع مشترک امریکا و کشور‌های آسیای مرکزی محسوب می شود. گراسمن در ۷ اکتبر (جمعه ۱۵ مهر) با ‘امام علی رحمان’ رییس جمهور تاجیکستان، دیدار کرد و ضمن تشکر از مقامات دوشنبه به دلیل حمایت از اقدامات ناتو در افغانستان، از قصد واشنگتن برای ارتقای همکاری با دوشنبه سخن گفت. همچنین دو کشور بر تعهد مشترک خود در قبال ‘احیای جاده ابریشم’ تاکید کردند. لازم به ذکر است که در ۳۱ شهریور (۲۲ سپتامبر) مقامات کشور‌های مربوط به جاده ابریشم در کنفرانسی در نیویورک شرکت کرده بودند.

گراسمن در قزاقستان با ‘یرژان کازیخانوف’ (Erzhan Kazikhanov) وزیر خارجه این کشور ، تیمور اورازایف (Timur Urazayev) نماینده ویژه قزاقستان در امور افغانستان، مارات تازین (Marat Tazhin) رییس شورای امنیت ملی و دیگر مقامات قزاقستان دیدار کرد و از تلاش این کشور در ایجاد صلح و ثبات در افغانستان تشکر نمود. مهمترین نکته در سفر گراسمن به این منطقه آن است که نماینده ویژه اوباما به دنبال ایجاد یک روند و رویکرد یکسان در بین مقامات این کشورها در مورد افغانستان است زیرا در دو کنفرانس آینده که قرار است در استانبول ترکیه و بن آلمان بر گزار شود کشور‌های همسایه افغانستان نیز حضور خواهند داشت و امریکا می خواهد نظر اجماعی این کشورها را پشتوانه دیپلماسی خود در دو کنفرانس ذکر شده قرار دهد.

گراسمن، کابل و اسلام آباد

بخش دیگر سفر نماینده ویژه اوباما، حوزه ماموریتی وی یعنی پاکستان و افغانستان است. وی در کابل با ‘حامد کرزی’ رییس جمهور افغانستان دیدار کرد. گراسمن اظهار داشت که ‘امریکا، پاکستان و افغانستان نیازمند همکاری مشترک جهت نیل به اهداف و مبارزه با تروریسم هستند.’ نماینده ویژه اوباما در گفت وگویی که با شبکه طلوع (Tolo TV) انجام داد مباحثی را مطرح نمود که کاملا محتاطانه، خط کشی شده و دیپلماتیک بود. اظهارات خط کشی شده و دیپلماتیک وی به خصوص در مورد پاکستان بارز بود. با توجه به بروز تنش در روابط امریکا – پاکستان، گراسمن تلاش کرد تا ادعاهای مقامات امریکایی را که باعث نگرانی و رنج پاکستانی ها می شود را تکرار نکند زیرا گراسمن همانند دیگر مقامات واشنگتن می داند که نیاز امریکا به پاکستان، نیازی اساسی است. وی با اعلام این موضوع که ‘پاکستان در مبارزه با تروریسم فعال است و تاکنون ۱۹ هزار پاکستانی در مبارزه با تروریسم کشته شده اند’ خود را در مصیبت پاکستانی ها شریک دانست و پس از ایجاد حس همدردی منافع مشترک پاکستان و امریکا را ترسیم نمود. وی اعلام کرد که جای خوشحالی است که پاکستان و امریکا به دنبال منافع مشترک هستند. هر چند مقامات ارشد کاخ سفید با اظهارات خود در مورد حمله به پاکستان و متهم کردن این کشور به قصور در مبارزه با تروریسم، به پاکستان فشار می آورند و به تبلیغ علیه آن می پردازند اما گراسمن در سفر به اسلام آباد کارآمدی که برایش تعریف شده یعنی کارآمدی دیپلماتیک خود را انجام می دهد و تلاش می کند پاکستان از مدار کنترل و همکاری با امریکا خارج نشود. دستور کار مهم سفر گراسمن به پاکستان و افغانستان ایجاد مشی موازی با ایالات متحده در کنفرانس استانبول و بن است .

گراسمن، هند و چین

دهلی نو و پکن از گذشته بازیگران تاثیرگذاری در منطقه آسیای جنوبی بودند و امروزه با ارتقای قدرت این دو کشور، نقش آنها بیش از پیش افزایش یافته است. مذاکره با چین در مورد افغانستان برای گراسمن و دیگر مقامات امریکا اهمیت دارد. هر چند چین نگاه اقتصادی به افغانستان دارد و تلاش می کند در مزایده هایی که در مورد منابع معدنی این کشور برگزار می شود پیروز باشد اما نقش این کشور به مناسبات اقتصادی محدود نمی شود. چین به لحاظ سیاسی – استراتژیک عمدتا از پنجره پاکستان به افغانستان وارد می شود و نفوذ آن بر پاکستان چشمگیر است. همچنین جهت گیری این کشور در کنفرانس های مربوط به افغانستان می تواند موازنه و اجماع را برقرار و یا بر هم زند.

گرچه دهلی نو نیز از طریق همکاری با امریکا به بازیگر فعال در افغانستان تبدیل شد اما اکنون در امضای همکاری استراتژیک با کابل، از واشنگتن سبقت گرفته است. بخشی از این قرارداد به اتخاذ مواضع مشترک دو کشور تاکید کرده است. نقش دهلی نو از مجرای همکاری استراتژیک با کابل که مورد استقبال گروههای مختلف در افغانستان قرار گرفته رو به افزایش است و گراسمن می تواند از این طریق، کانال نفوذ با واسطه ایجاد کند.

گراسمن، کشورهای خلیج فارس و ترکیه

نقش کشورهای خلیج فارس به خصوص امارات متحده عربی در اوضاع افغانستان بر کسی پوشیده نیست. امارات در کنار عربستان و پاکستان دولت طالبان را به رسمیت شناخت. موضوع تامین بخشی از منابع مالی طالبان توسط امارات و دیگر کشورهای خلیج فارس از موضوعات مهم در تحلیل نقش برخی از کشورهای این منطقه در اوضاع افغانستان است . علاوه بر این موضوعات، نقش های جدیدی که این دو کشور در کنار ترکیه در یک سال گذشته پذیرفته اند سبب شده گراسمن توجه ویژه ای به آنها داشته باشد.

قطر و امارات در یک سال اخیر خود را به مرکز دیپلماتیک تبدیل کرده اند و از طریق میزبانی بسیاری از کنفرانس های بین المللی بر نفوذ و نقش جهانی خود افزوده اند. قطر و ترکیه ایجاد دفتری سیاسی برای طالبان را در کشور خود پیشنهاد کرده اند. این پیشنهاد ابتدا توسط ترکیه و سپس قطر مطرح شد. در صورت تحقق این پیشنهاد برای هر یک از دو کشور ترکیه یا قطر، این کشورها به راس دیپلماسی طالبان تبدیل می شوند و پس از آن در کنفرانس های مربوط به طالبان و افغانستان بازیگر فعال خواهند بود. ترکیه کشوری است که گراسمن چهار سال در آن صندلی ریاست سفارت امریکا در استانبول را در اختیار داشت و از آنجایی که کنفرانس استانبول در مورد افغانستان در این کشور برگزار می شود اهمیت ویژه ای دارد. ایجاد اجماع بین کشورهای خلیج فارس و ترکیه و همچنین اعلام دیدگاههای امریکا می تواند در جهت گیری این کشورها در کنفرانس استانبول و بن مفید باشد. همچنین قرار است گراسمن در دوحه برای سفرای امریکا در کشورهای خلیج فارس سخنرانی کند.

» مصاحبه ”نامه مردم“ با رفیق سلام علی، نماینده رهبری حزب کمونیست عراق
» خط استعماری ديورند يکی از عوامل عمدهً تشنج منطقه است